Democratie en onderwijs

Boekbesprekingen

Kennis is macht

Onderwijs

Dangerour Learning. The South’s Long War on Black Literacy is de geschiedenis van zwarte geletterdheid in het Zuiden van Amerika. Het is de lange geschiedenis van de strijd rond leren en onderwijs en rond vrijheid en democratie. Het gaat over de eerste rebellie, over hoe het Zuiden z’n eigen weg koos en hoe de blanke en zwarte bevolking steeds weer tegenover staan. Dat wat er in Amerika in het onderwijs op dit moment gebeurt komt niet uit de lucht vallen. Dit boek leert je veel daarover.

Democratie en expertise

Democratie

Expertise is belangrijk voor een democratische samenleving. Maar tegenwoordig wordt kennis niet meer serieus genomen en iedereen lijkt zelf expert te zijn geworden, schrjft Nichols in zijn boek The Death of Expertise. The Campaign against Estabilished. Knowledge and Why It Matters. Een democratie is gebaat bij een goede relatie tussen experts, burgers en politici. Die afstand is te groot geworden en Nichols probeert met zijn nieuwe boek deze afstand te verkleinen. Hij laat zien hoe het zover is gekomen en wat er nodig is om het onderlinge vertrouwen te herstellen. Het boek kwam eind 2024 uit. Of hij zelf hier ondertussen nog vertrouwen in heeft, kun je je afvragen. Hij laat wel goed zien hoe democratie en expertise elkaar nodig hebben en daarom alleen als is het waard om gelezen te worden.

De privatisering van het onderwijs

Onderwijs

Josh Cowen schreef een boek over schoolvouchers en wat daarmee te maken heeft: The Privateers: How Billionaires created a culture of war and sold school vouchers. Cowen beschrijft de geschiedenis ervan die teruggaat tot in de vijftiger jaren van de vorige eeuw. De onderzoekseffecten ervan zijn bedroefend en de gevolgen voor de samenleving groot. Cowens analyse en inzichten zijn van een hoog niveau, zijn alternief valt wat tegen.

Vrijheid als het leven zelf

Democratie

Wat betekent het om vrij te zijn en wat komt daarbij kijken? In zijn nieuwe boek Over Vrijheid geeft Timothy Schnyder antwoorden op deze vragen. Bij vrijheid gaat het er niet om wat er niet is, maar wat er wel is. Het is belangrijk dat structuren, instituten en perspectieven mensen laten groeien en dat kan als daarin soevereiniteit, onvoorspelbaarheid, mobiliteit, feitelijkheid en solidariteit serieus worden genomen. Schnyder is duidelijk in wat hem voor ogen staat en doet enkele concrete voorstellen daarvoor. Over hoe de democratische ruimte weer met deze ideeën is te bezetten, laat hij zich niet uit.

De evolutietheorie in het beklaagdenbankje

Onderwijs

In de zomer van 1925 vindt er in Dayton-Tennessee het bekendste Amerikaanse proces van de twintigste eeuw plaats, het ‘apenproces’ waar de evolutietheorie van Darwin in het beklaagdenbankje staat. De evolutietheorie onderwijzen op scholen en colleges mag niet meer. Religie en wetenschap staan recht tegenover elkaar en de strijd houdt Amerika in zijn greep. Het boek Keeping the Faith. God, Democracy, and the Trial That Reveted a Nation van Branda Wineapple laat zien hoe verschillend wordt gedacht over cultuur, ethiek, religie en de rol van de staat. Wineapple trekt geen lijnen naar het heden en de toekomst en laat dat helemaal aan de lezer over. Met deze inzichten is dat goed te doen.

Een paar richtlijnen voor de toekomst

Democratie

In De kracht van gras bespreekt de filosoof Jan-Hendrik Bakker de dichtbundel Grasbladen van 19e eeuwse Amerikaanse dichter Walt Whitman en wat zijn denken over de persoon, de samenleving en de kosmos voor de onze tijd kan betekenen.

De goede samenleving

Onderwijs

Joseph Stiglitz bekritiseert in zijn The Road to Freedom. Economics and the Good Society het neoliberalisme, zet daar zijn waardevolle economie tegenover en laat zien hoe hij tegen vrijheid, de goede samenleving en economie aankijkt en hoe de weg ernaartoe eruit ziet.

De wereld waarin we leven

Democratie

In haar nieuwe boek Authocracy, INC waarschuwt de Pools/Amerikaanse historica/journaliste Anne Applebaum de democratische en vrije wereld voor de kracht van de opkomende autocratieën in de wereld. Ze laat in dit boek zien hoe het autocratische geloof er is gekomen en hoe het zichzelf in stand houdt. Ze is ervan overtuigd dat ze een ondermijnende kracht hebben op de democratische waarden in die landen en op deze waarden in andere landen in de wereld. Maar, vraagt zij zich af, wat betekent dit en wat moeten wij doen?

Hoop en optimisme cultiveren

Onderwijs

In Medemenselijk opvoeden vat Micha de Winter zijn pedagogische ideeën samen, kijkt hij om zich heen wat er op het gebied van opvoeding, onderwijs en vorming gebeurt, laat hij zien waaraan hijzelf gewerkt heeft, waar hij niets en waar hij juist wel veel mee op heeft. In dat nieuwe boek laat hij zien hoe je jonge mensen kunt voorbereiden op het leven in de moderne, democratische samenleving en wat daarvoor nodig is. Micha de Winter is daarover uitgesproken: medemenselijk opvoeding is essentieel voor een moderne democratische samenleving en daarvoor is er een samenlevingspedagogiek nodig, die hoop geeft en aan het vermogen van jongeren werkt om een actieve rol in de samenleving te spelen.

Kants timmerkwerk

Democratie

Immanuel Kant is de belangrijkste filosoof van de moderne tijd. Marcus Willashek schreef met Kant. De revolutie van het denken een toegankelijke inleiding over hem. In dertig hoofdstuk en vijf delen laat hij ons kennismaken met verschillende aspecten van zijn denken en bovenal zelf daarover nadenken. Hij maakt heel duidelijk waarom zijn denken voor onze tijd nog zo van belang is

De wereld tegemoet met verwondering

Onderwijs

Over John Dewey is veel geschreven. De mooie en uitgebreide biografie van Martin Jay The Education of John Dewey. A biography kwam al enige jaren geleden uit en verscheen recent in een nieuwe uitgave. Jay deelt Dewey’s leven en werk in drie fasen op: Emergentie (1859-1893) is de periode waarin hij zijn stem vindt, Ervaring (1894-1916) is de periode waarin hij zijn stem laat horen en Engagement (1917-1952) is periode waarin hij gehoord wordt. Misschien is het niet de beste biografie over hem, maar het boek geeft wel een heel duidelijk en samenhangend portret van deze grote Amerikaanse filosoof, die het denken over onderwijs en democratie verandert.

De liefde voor de mensheid

Democratie

Het verlichte universalisme heeft zijn kracht en inspiratie verloren en niemand lijkt er nog in te geloven. Maar is er nog iets van die kracht te redden? Omri Boehm denkt van wel en schreef ter verdediging van dat universalisme het prachtige Radikaler Universalismus. Jenseits von Identität.

De natuur van de mens

Onderwijs

Barend van Heusden schreef Theoretische cultuurwetenschap. Een inleiding waarin hij antwoord geeft op de vraag wat cultuur is, hoe het in elkaar zit, uit welke elementen het bestaat en hoe die elementen zich ten opzichte van elkaar verhouden. Zo’n inleiding op cultuurwetenschap is er volgens hem helemaal niet. Dat is een gemis; want als er niet zo’n theoretische basis is, is er ook geen gemeenschappelijke taal en dan wordt het wel heel moeilijk om overeind te blijven in de samenleving, de wetenschap en het onderwijs.

Een verruimde mentaliteit

Democratie

We Are Free to Change the World. Hannah Ahrendt’s Lessons in Love & Disobedience is een nieuwe en eigenwijze biografie over Hannah Ahrendt van Lyndsey Stonebridge. Het gaat in op een aantal centrale filosofische en politieke thema’s waar Hannah Arendt in haar leven mee wordt geconfronteerd en waarover ze schrijft. Stonebridge is met Ahrendt in gesprek en trekt het verhaal op bepaalde momenten naar het heden toe. Het boek behoort tot een van de beste boeken over Hannah Ahrendt.

Baasloos leven

Onderwijs

In Civic Bargain. How Democracy Survives beschrijven Manville en Ober democratie als een systeem zonder baas en waarbij we het met elkaar regelen. Om te overleven zijn enkele voorwaarden noodzakelijk. Aan de hand van vier studies (Athene, Rome, Groot-Brittannië en Amerika) laten ze dat zien. Wanneer deze voorwaarden goed aanwezig zijn, zullen democratieën floreren. Wanneer ze losgelaten worden zullen

Europa, mijn Europa

Democratie

Met Homelands. A Personal History of Europe schreef Timothy Garton Ash zijn liefdesverklaring aan Europa. Het is een persoonlijke geschiedenis geworden waarin TGA zijn stukken, notities, foto’s, gespreksverslagen, boeken en die van anderen er nog eens op heeft nageslagen om daar zijn verhaal van zijn tijd van te maken. Het is een liefdesverklaring geworden waar heel veel van is te leren, hoog nodig is deze tijd van dreiging en onduidelijkheid

Wortels van het neoliberalisme

Democratie

Het neoliberalisme is sinds de tachtiger jaren het overheersende maatschappelijke perstief dat het doen en laten in democratische landen bepaalt. In twee boeken wordt de geschiedenis van dat perspectief beschreven. Gary Gerstler beschrijft de Amerikaanse geschiedenis in The Rise and Fall of the Neoliberal Order, en Melink en Oudenampsen doen dat voor Nederand in hun boek Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis.

Ingevaren verleden

Onderwijs

The 1619 Project is een mozaïek van verhalen, argumenten, feiten, verbeeldingen, perspectieven en historische momenten. Het contrasteert de Amerikaanse idealen van gelijkheid, vrijheid en zelfbeschikking met de zwarte werkelijkheid van slavernij, geweld en onderdrukking. Het jaar 1619 verdient een plaats in het historisch besef van Amerika. The 1619 Project raakt de maatschappelijke achilleshiel van het land.

In eigen handen

Democratie

In Democracy Awakening beschrijft Heather Cox-Richardson de geschiedenis van huidige crisis in de Amerikaanse democratie en hoe het pad geëffend wordt tot het autoritarisme. Het boek gaat daarbij uitgebreid in op het tijdperk Trump en hoe hij uiteindelijk het autoritarisme de Republikeinse partij binnenbrengt. Democracy Awakening zet belangrijke historische gebeurtenissen van de laatste jaren nog eens op rij en laat zien wat een autoritair bewind betekent. Tot slot gaat het boek in op de geschiedenis van de Amerikaanse democratie zelf vanaf de Onafhankelijkheidsverklaring, over de successen en de vooruitgang, net zo goed als over de aanvallen erop. Democratie vraagt onderhoud, waar ook ter wereld.

Luisteren en leren

Onderwijs

In Amerika is het klimaat zo veranderd dat er nauwelijks nog normaal met elkaar over onderwijs gediscussieerd kan worden. Mensen staan er recht tegenover elkaar en er wordt niet meer naar elkaar geluisterd en er wordt niet meer van elkaar geleerd. In *A Search for Common Ground. Conversations About the Toughest Questions in K-12 Education gaan twee onderwijsexperts (Pedro Noguera en Rick Hess) met hele verschillende achtergronden en visies in gesprek met elkaar over belangrijke hedendaagse onderwijsdiscussiepunten. Verschillen worden duidelijk gemaakt en hier en daar groeien ze in het gesprek naar elkaar toe. Over of het gesprek een gezamenlijke ondergrond voor de langere termijn biedt waarnaar ze op zoek zijn, kan sterk worden getwijfeld.

Een favoriete filosoof

Democratie

In het vriendenboek Dedicated to the Life and Work of RICHARD J. BERSTEIN kijken studenten, vrienden, collega’s terug op het leven en werk van Richard J. Bernstein, de bekende Amerikaanse filosoof die een jaar geleden is overleden. Het zijn persoonlijke herinneringen aan Bernstein, het gaat in op zijn inspiratiebronnen en maakt duidelijk waar deze pragmatist voor stond. Het boek laat nog eens zien waarom Richard J. Bernstein zo’n interessante eigentijdse filosoof was en waarom zijn denken van waarde is voor deze moderne tijd

De adem van een possiblist

Onderwijs

In Ronduit. Overpeinzingen van een possiblist schetst Carolien Pauwels de werelden waarin zij zich in haar leven heeft bewogen en haar gedachten daarover. Het is een boek over mens worden en krachtige samenlevingen van een kind van de Verlichting, een humanist en possiblist, die denkt dat we de wereld kunnen veranderen en verbeteren.

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

Democratie

Hoe ziet een betere en eerlijkere samenleving eruit? John Rawls heeft hier een theorie voor ontwikkeld en Daniel Chandler blaast in zijn nieuwe boek Free and Equal. What Would a Fair Society Look Like? hier nieuw leven in. Niet alleen beschrijft hij deze rechtvaardigheidstheorie heel helder, ook laat hij zien wat dit voor ons nu zou kunnen betekenen. Wat dit boek zo sterk maakt is de coherentie en samenhang in denken over wie we zouden kunnen zijn.

De moderne tijd van Daniel Bell

Democratie

Net zoals Marx, Weber en Durkheim de negentiende eeuw hebben beschreven, heeft Daniel Bell de twintigste eeuw beschreven. Hoe keek hij tegen de moderne tijd aan en wat is de betekenis van zijn werk voor de huidige tijd? Over die vragen was er enkele jaren geleden een congres en daarover stelden Starr en Zelizer het boek Defining the Age. Daniel Bell, His Time and Ours samen.

Volhardende inspanning

Onderwijs

Succesvolle onderwijsvernieuwing vraagt niet om snelle en makkelijke oplossingen van buitenaf. Het vraagt om rustig en stapsgewijs werken vanuit het onderwijs zelf. Wat hebben succesvolle onderwijsvernieuwingen met elkaar gemeen en waar zijn ze op gebaseerd? In Disrupting Disruption. The Steady Work of Transforming Schools beschrijven Kirp e.a. drie succesvolle onderwijsvernieuwingen en geven ze antwoord op deze vragen.

De aanval als verdediging

Democratie

Het liberalisme wordt door rechts en links aangevallen. Francis Fukuyama verdedigt het in zijn Liberalism and its disontents. Hij definieert het liberalisme, schetst in het kort de ontwikkeling ervan, laat zien waar hedendaagse ontevredenheid uit bestaat en hoe wij het weer eigentijds kunnen maken. Fukuyama heeft het boek kraakhelder geschreven en kijkt daarbij meer naar de bedreigingen binnen dan buiten de eigen grenzen.

Het ongemak onder de ogen zien

Onderwijs

In haar nieuwe boek Onderwijs maakt het verschil-Kansengelijkheid in het Nederlandse onderwijs geeft Louise Elffers antwoorden op enkele vragen die samenhangen met het vraagstuk van ongelijkheid in het onderwijs: hoe werkt kansengelijkheid, hoe kijken we tegen kansengelijkheid aan, hoe gaan we met kansengelijkheid om en wat moeten we aan kansengelijkheid doen? Een leerzame analyse, maar wel één die zich enkel binnen de muren van het onderwijs afspeelt en ons niet laat begrijpen hoe het zover heeft kunnen komen.

De lange mars naar meer gelijkheid

Democratie

In A Brief History of Equality vat Thomas Piketty zijn ideeën over gelijkheid samen. In het compacte en heldere boek vertelt hij door wie hij in zijn werk is beïnvloed en waar zijn gedachten op zijn gebaseerd. Hij gaat in op de geschiedenis van gelijkheid en ongelijkheid en definieert waar het omgaat in zijn participerend socialisme dat hij bepleit. Indrukwekkend en stimulerend is het werk van Piketty altijd, maar waarom worden deze ideeën niet breed opgepakt? Het kapitalisme zit ingenieus in elkaar.

Waarheid, vertrouwen en objectiviteit

Onderwijs

Margaret Sullivan is een bekende Amerikaanse journalist die onder andere werkte voor de Buffulo News, New York Times en de Washington Post. Zij heeft haar ervaringen in haar journalistieke memoires beschreven met veel aandacht voor wat er de laatste jaren is gebeurd is, hoe de journalistiek onder vuur kwam te liggen en het vertrouwen verloor. In Newsroom confidential beschrijft ze haar zorgen, de lessen die zij geleerd heeft en verdedigt ze het belang van onafhankelijke en onpartijdige journalistiek voor moderne democratie.

Mr. America

Democratie

Olivier Zunz schreef een biografie over het publieke leven van Alexis de Toqueville: The Man who Understood Democracy. The Life of Alexis de Toqueville. Zijn reis door America inspireerde Tocqueville om kritisch te kijken naar de vastgeroeste aristocratische samenleving waar rechten bij geboorte worden meegegeven en op te komen voor een samenleving waarin mensen met elkaar en op eigen kracht verder komen. Toqueville liet ons in de negentiende eeuw op een andere manier tegen de samenleving en democratie aankijken. Maar hoe?

Hé jij, kijk daar eens

Onderwijs

Gert Biesta is een Nederlandse onderwijsfilosoof die in Schotland, Ierland en Nederland werkt met een herkenbare stem in onderwijsdiscussies vandaag de dag. Onderwijs is voor hem veel meer dan kennis en vaardigheden overbrengen. Het is de plaats waar leerlingen zichzelf ontdekken en zich weten te verhouden tot de sociale en natuurlijke wereld. Op school ontmoeten leerlingen zichzelf in relatie tot de wereld. Biesta stelt wereldgericht onderwijs voor, maar waar gaat het dan in zijn wereldgericht onderwijs om, wat betekent dat voor het onderwijs, waar richt Biesta zich precies op en hoe kan zijn onderwijs vorm krijgen? In zijn nieuwe boek Wereldgericht onderwijs geeft hij antwoorden op deze vragen.

Wij, de toekomst

Democratie

Hoe maken we ons verantwoordelijk voor de toekomst? Uiteindelijk hebben we nog maar een korte tijd geleefd, de meeste mensen moeten nog komen en naar hen hebben we verplichtingen. Met What we owe the future rekt William MacAskill ons maatschappelijk en toekomstperspectief op, laat hij zien hoe we de koers kunnen verleggen, welke problemen we serieus moeten nemen en wat we kunnen doen. Bij het schrijven over zoveel onzekerheid kan het niet anders dat je soms uit de bocht vliegt. Maar, het is zo goed dat hij ons buiten onszelf om laat nadenken.