“Glorieuze herinnering wordt alles behalve overweldigd door nog glorieuzer vergeten.”
(David W. Bright)
In de inleiding van The 1619 Project beschrijft Nicole Hannah-Jones (stafmedewerker van The New York Times Magazine en hoogleraar aan de Howard University) dat ze begin 2019 een pitch geeft voor een aantal redacteuren van het New York Times Magazine waarvoor zij werkt. In dat jaar 2019 is het vierhonderd jaar geleden dat De Witte Leeuw voor anker ging in de haven van Jamestown (Virginia). Aan boord zaten de eerste meer dan twintig tot slaaf gemaakte Afrikanen. Er zouden er meer dan 12 miljoen volgen. Het is het begin van de slavernij en de gevolgen zullen een belangrijke stempel drukken op de geschiedenis van Amerika. Hannah-Jones stelt voor om ter gelegenheid van die vierhonderd jaar een speciaal nummer te maken over de impact van de slavernij op de ontwikkeling van het land en te onderzoeken wat de impact ervan op de huidige samenleving is. Het nummer moest bijdragen aan een beter begrip van de huidige problemen waar het land mee te maken heeft (ongelijkheid, geweld, segregatie, polarisatie). Het nummer zou zicht geven op de relatie tussen slavernijverleden en de uitgangspunten vrijheid, gelijkheid en pluralisme waar het land zo trots op is. Tot slot zou het laten zien wat de bijdrage van de Zwarte Amerikanen is aan de opbouw van het land, de democratie en de cultuur. Met het initiatief zou de krant ervoor zorgen dat het jaar 1619 een plaats krijgt in het historisch besef die het verdient. Haar pitch is een succes en ze krijgt toestemming om de special te maken. Hannah-Jones benadert meer dan twintig personen die met elkaar de velden van geschiedenis, economie, recht, sociologie en kunst bestrijken. Op zondag 18 augustus 2019 wordt het nummer uitgebracht.
Het is een schot in de roos en het nummer is snel uitverkocht. Binnen korte tijd gaan scholen, bibliotheken, musea en culturele centra met het nummer aan de slag en organiseren hieromheen allerlei educatieve activiteiten. Er wordt een onderwijscurriculum hierover ontwikkeld voor scholen in bijna alle staten. Hannah-Jones ontvangt voor haar werk de Pullitzer-Prijs.
Hannah-Jones ziet dat het project veel losmaakt en dat er maatschappelijk heel veel gebeurt. Felle discussies over het initiatief ontstaan. George Floyd wordt een jaar later (een dag na de verkiezingen) vermoord en wereldwijd wordt er op grote schaal geprotesteerd tegen racisme en discriminatie en de Black Lives Matter-beweging ontstaat. De maatschappelijke ontwikkelingen stimuleren haar verder na te denken over dit project. Ze gaat zich afvragen of ze die geschiedenis niet verder kan uitwerken in een boek.
Dat boek komt uit in 2021 onder dezelfde titel The 1619 Project. De hoofdstukken zijn in het boek langer dan in het tijdschrift en er staan meer hoofdstukken in. Op basis van kritiek op het nummer is de tekst nu genuanceerder en aangescherpt en krijgt het meer context en nuance. Ook in het boek worden de inhoudelijke hoofdstukken aangevuld met fictie, poëziestukken en foto’s. Maar het onderliggende idee blijft overeind staan: dat wat Amerika tot Amerika maakt, komt niet zozeer voort uit de idealen van 1776, zo schrijft Hannah-Jones in het voorwoord, maar hebben te maken met de werkelijkheid van 1619, de contradicties en de strijd rond slavernij en vrijheid gedurende de afgelopen vierhonderd jaar. Ook dit boek wil dat duidelijk maken.
The 1619 Project is een mozaïek van verhalen, argumenten, feiten, verbeeldingen, perspectieven en historische momenten. Aan elkaar, door elkaar. Het boek bestaat na de inleiding uit achttien inhoudelijke hoofdstukken die jou tezamen als lezer een heel goed beeld geven van de Amerikaanse slavernijgeschiedenis en de gevolgen (het onderwijs mist trouwens ten onrechte). Delen van het boek raken de fundamenten van de Amerikaanse samenleving. Hier lees je dat een deel van de kolonisten ten tijde van de Amerikaanse Revolutie niet alleen tegen de Engelsen vochten voor de idealistische zelfbeschikkingsrechten, maar dat die dat ook deden om zo de eigendomsrechten op de slaven te kunnen bewaren. De eerste twaalf presidenten waren ten slotte zelf slavendrijvers. Het land wordt in verschillende periodes opgebouwd over de ruggen van tot slaaf gemaakten en de zwarte bevolking in het democratische land is per slot van rekening nog maar korte tijd legaal vrij.
Het feit dat in Amerika ongelijkheid regeert en armoede is verspreid komt ook door het kapitalistische systeem dat het land al lang kent en dat door de slavernij zelf vorm heeft gekregen. De slavernij zit als het ware in de instituten, de wetten, de financiële kaders tot en met het managementsysteem aan toe. De strijd tussen gelijkheid en hiërarchie is kenmerkend voor het Amerikaanse leven en de democratie zelf is hier een strijd om privileges.
In de geschiedenis zijn de burgerrechten lang niet gedefinieerd en werden ze bepaald door de kleur van de persoon. Het burgerrecht principe, als een van de belangrijke principes van de Amerikaanse democratie, wordt pas in de 19e eeuw gedefinieerd en de strijd voor volledige en gelijke burgerrechten voor de Constitutie begint dan pas echt.
Het boek haalt het beeld onderuit dat de Amerikaanse samenleving er steeds stapsgewijs op vooruit is gegaan. Ook voor de raciale problematiek gaat het idee van lineaire ontwikkeling niet op. Toenemende gelijkheid en rechtvaardigheid worden afgewisseld door toenemende ongelijkheid en onrechtvaardigheid. Deze twee krachten komen we steeds weer tegen in de geschiedenis. Na het afschaffen van de slavernij, komt de slavernij via Radicale Reconstructie in een nieuwe fase terecht, na de vooruitgang in de zestiger en de zeventiger jaren volgen de jaren van ‘law and order’ en toenemend racisme, na Obama komt Trump. Het duel tussen deze twee krachten zit in het hart van de Amerikaanse raciale geschiedenis.
In het boek wordt de geschiedenis in een context geplaatst waardoor je de huidige situatie werkelijk beter begrijpt. Het raciale classificatiesysteem bepaalt wie er voor vrijheid in aanmerking komt en wie tot slaaf kan worden gemaakt. Het laat ook zien wat de betekent positie in de samenleving betekent voor de menselijke omgang, wie er geweld kan gebruiken en wie het ondergaat. In die context is angst, geweld en onderdrukking aan de orde van de dag. In het boek vind je hier vele voorbeelden van. Of het nu om seksuele geweld tegen vrouwen, de duizenden lynchgevallen of de ongelofelijke detentiegetallen. Het boek zit vol met aangrijpende persoonlijke verhalen. Tegelijk laat het boek de kracht zien van de zwarte bevolking. Hoe het opkomt voor de eigen rechten in verschillende fasen van de afgelopen 400 jaar en hoe het de cultuur naar zijn hand weet zet (zoals in de muziek, je hoeft alleen maar naar de lijst met 186 namen van zwarte artiesten en groepen te kijken op pagina 361/362).
Wanneer in augustus 2019 het nummer over het 1619 Project uitkomt, barst de kritiek op het project los. Wetenschappers, die zelf het onderliggende idee van het project steunen, wijzen op historische fouten en stellen bijvoorbeeld vast dat de rol van Lincoln ten opzichte van de slavernij anders in elkaar zat. Dat soort kritiek kon natuurlijk niet uitblijven gezien de korte voorbereidingstijd. In het boek is hier al veel meer rekening mee gehouden.
Belangrijker echter is de politieke kritiek die er uit conservatieve hoek komt op het project. Vanuit verschillende overheden worden educatieve activiteiten rondom slavernij tegengehouden en scholen en universiteiten wordt het onmogelijk gemaakt op deze manier tegen het verleden aan te kijken. In staten als Iowa, South Dakota, Missouri, Arkansas, Mississippi, Texas en Florida wordt het verboden om vanuit dit perspectief (Critical Race Theory, CRT wordt het genoemd) les te geven. De voorzitter van de Senaat (Mitch McConnell) schrijft er een boze brief over aan het Ministerie van Onderwijs en wijst op de gevaren van indoctrinatie en polarisatie. Een van Trumps laatste daden was om op Martin Luther King-dag een tegengeluid te laten horen wanneer hij de 1776 Commissie in het leven roept dat een heel ander narratief zou laten horen. In dat narratief gaat het niet over racisme en ongelijkheid, maar om patriottistisch onderwijs met nadruk op trots en gemeenschapszin. Zij willen de geschiedenis van Amerika presenteren zoals die al veel langer wordt gepresenteerd: Als het land met z’n vrijheidslievend volk, dat rebelleerde tegen de onderdrukkende monarchie, dat onafhankelijk werd, dat het land naar zijn hand wist te zetten op basis van radicale idealen van zelfbeschikking en gelijkheid, dat heroïsch vocht in de eigen Burgeroorlog om een punt te zetten achter de slavernij en als natie overwon. Deze geschiedenis is een witte geschiedenis.
Het is goed dat Hannah-Jones daar met haar collega’s een ander beeld tegenover zet. Naast de grote idealen is er tegelijkertijd de zwarte werkelijkheid van een deel van de bevolking. Het is de geschiedenis van slavernij, segregatie en voortdurende raciale onrechtvaardigheid. Hannah-Jones wil de zwarte Amerikanen een plek geven als verdedigers en beschermers van de democratie, want Amerika zou Amerika niet zijn zonder de bijdragen die het zwarte deel van de bevolking hebben geleverd. Of het de geschiedenis is van Amerika daarover ben ik nog niet zo zeker. Of het gaat om 1619 in plaats van 1776 of nog een ander jaartal (want daarvoor was er namelijk daar ook al een geschiedenis) blijft een vraag. Deze geschiedenis van de slavernij is in ieder geval een geschiedenis die mensen (en zeker jonge mensen) in Amerika niet mag worden onthouden. Daar zal in het onderwijs en via andere culturele media ruim aandacht aan moeten worden besteed. Een land is erbij gebaat als idealen worden gecontrasteerd met de werkelijkheid en alleen met het delen van deze geschiedenis kan een land met zichzelf en de bewoners met elkaar in het reine en vooruit-komen.
Hannah-Jones, N.H., Roper, C., Silverman, I. & Silverstein, J. (2021). The 1619 Project. A New Origin Story. New York: One World. 590 pagina’s.
- Podcast. The New York Times, Introduction and six Episodes. Spotify.