Onder zo’n systeem kunnen zich exclusieve witte scholen, exclusieve gekleurde scholen en gemixte scholen ontwikkelen
- Milton Friedman
In het onderwijs van Amerika gaat het tegenwoordig voortdurend over de rechten van ouders en vrije onderwijskeuze. Daar gaat het over schoolvouchers en in het verlengde ervan over de mogelijkheden om bepaalde boeken te verbieden, de invloed van de LGBTQ+-gemeenschap te beperken en de onderwijsinhoud rond ras, diversiteit en seksualiteit aan te passen. Schoolvouchers kennen wij niet, maar denk daarbij aan programma’s om met belastinggelden private schoolondersteuning en uitgaven te betalen, waar ouders dan een beroep op kunnen doen. Wie stelden de nieuwe onderwijsagenda op, wat is er de achtergrond van, wie waren er zoal bij betrokken, wat is gebeurd en, vooral ook, wat heeft onderzoek naar de effecten ervan ons te vertellen?
Als het om het beantwoorden van dit soort vragen gaat, is Josh Cowen de juiste persoon. Hij is ondertussen twintig jaar lang nauw betrokken bij het wetenschappelijk onderzoek naar schoolvouchers. Eerst is hij enthousiast en staat hij er open tegenover, maar op den duur is hij steeds kritischer geworden. Hij heeft recent hierover een mooie en uitgebreider studie geschreven: The Privateers: How Billionaires created a culture of war and sold school vouchers. Hij wil dat meer mensen begrijpen wat de effecten ervan zijn op de publiek gefinancierde private scholen, welke problemen erdoor worden veroorzaakt en hoe die ondertussen in het publieke onderwijs doorwerken. Het verhaal van schoolvouchers is het verhaal van een kleine groep, onderling sterk verbonden conservatieve voorstanders en organisaties, die relaties hebben met de rijkste en invloedrijkste spelers in de rechtse politiek van de VS. Volgens Cowen is het denken vanuit schoolvouchers niets anders dan religieus nationalisme.
De voucher-programma’s bereiden zich ondertussen maar uit, terwijl de bewijsvoering ertegen zich juist opstapelt. Josh Cowen heeft lang veel vertrouwen gehad in het idee dat onderzoek het overheidsbeleid kan informeren en dat zo’n wetenschappelijke benadering in het onderwijs gemist wordt, waar het werk meer als kunst dan als wetenschap wordt gezien. Over dat vertrouwen is hij onderhand behoorlijk sceptisch geworden nu het om de vrije markt en het geloof gaat, om uitsluiting en isolatie. Maar eerst maar eens dat verhaal.
Brown v. Board of Education van Topeka halverwege de jaren vijftig is een mijlpaal in de geschiedenis van het Amerikaanse onderwijs. Met een uitspraak noemt het Supreme Court van Amerika raciale segregatie in het publieke onderwijs onconstitutioneel. Nog niet eens een jaar later komt Milton Friedmans met zijn The Role of Government in Education (1955), een document dat kan worden gezien als de basis van de vrije onderwijskeuze-beweging. Friedman was tegen segregatie, maar ook tegen het onder dwang opheffen ervan waarmee het publieke systeem z’n zwakte kant laat zien. Private scholen kunnen het dilemma oplossen omdat ouders hun kinderen naar die school kunnen sturen die zij het beste achten, voor de een is dat een witte school, voor de ander een gekleurde school en voor weer een ander een gemixte school. Er is veel weerstand en protest tegen Brown, maar ook een besef dat vrijheid van keuze meer bij de tijd past dan openlijk racisme. Het idee van schoolvouchers wordt verder uitgewerkt. Vanaf het begin zijn de rijke Koch-broers, DeVos-familie, Mike Pence en de christelijk coalitie van de Council for National Policy hierbij betrokken. Zij besteden er heel veel geld aan en andere geldschieters en fondsen zullen spoedig volgen. Samen maken ze er een ware politieke lobby van om gemeenschappen op te bouwen als een samenhangend geheel van kerk, school en familie dat met elkaar een consistent wit, christelijk, getrouwd en heteroseksueel wereldbeeld vormt.
Er volgen jaren van netwerken en financiële en politieke investeringen en met Ronald Reagan hebben de voorstanders van de privatisering de wind in zeilen. Milwaukee is het eerste concrete voucher-programma dat er komt, rijkelijk gefinancierd door de Bradley Foundation. Milwaukee Parental Choice Program (MPCP) met de 341 Milwaukee kinderen van de zeven private scholen is het eerste demonstratieproject. Nu moest er een goede relatie komen tussen onderzoek en praktijk en een en ander wetenschappelijk worden onderbouwd. Wetenschappers als Peterson en Greene met hun relaties naar Harvard en Stanford worden als ware onderzoekssoldaten bij het initiatief betrokken. Zij zijn onderdeel van het nauwe netwerk en hebben de taak de potenties van het initiatief aan te tonen en vormen het intellectuele tegengeluid. In andere steden (Dayton, New York en Washington DC) komen er vergelijkbare initiatieven, het boek The Education Gap komt uit met de beschrijving van de positieve kanten van het initiatief, er worden enkele belangrijke pleitbezorgers voor het initiatief gevonden die er hun levenswerk van maken en met George W. Bush in het Witte Huis start ook het eerste nationale project.
De evaluaties van het initiatief gaan ook door en Cowen zelf is daar vanaf 2006 bij betrokken. Met een ingewikkeld design worden de resultaten van de Milwaukee voucher-kinderen op verschillende meetmomenten met een vergelijkbare groep niet-voucher-kinderen vergeleken. Tot nu toe kon er alleen maar iets worden gezegd over de tevredenheid van ouders, de veiligheid op school en dat soort zaken. Maar waren de leerresultaten van de kinderen (waar het om gaat) er werkelijk op vooruitgaan? Nou, dat blijkt dus helemaal niet zo te zijn, niet in het Milwaukee-project, later al helemaal niet in Louisiana en op andere plekken zijn er ook negatieve resultaten. Als er geen resultaten zijn, zijn die nog te interpreteren zoals je wilt, bij negatieve resultaten en dat met grote krantenkoppen wordt het ingewikkeld. De onderzoeksresultaten zijn eenduidig: schoolvouchers werken gewoon niet en hoe groter en recenter het programma, hoe slechter de resultaten. Cowen concludeert dat het hier had moeten eindigen.
In november 2016 wordt Trump als president gekozen en hij stelt Betsy DeVos als Minister van Onderwijs aan. Privatisering van het onderwijs en vrijheid van onderwijs zijn de toverwoorden. Vanaf dan gaat het niet meer om onderzoek, maar nu worden deze ideeën ideologie en breekt een cultuuroorlog in het onderwijs uit die steeds agressiever wordt. De woke-agenda wordt op allerlei manieren hard aangevallen in staten als Florida (!), Texas, Iowa en Oklahoma. Het versterken van de onderwijs-keuze en de rechten van de ouders is het antwoord op het ‘woke-gebeuren’ in het onderwijs. In de tijd van corona komt daar ook nog de Moms for Liberty bij die zich keren tegen het dragen van maskers, vaccinaties en het sluiten van scholen. De hele schoolvoucher-beweging is een rechten van ouders-beweging geworden, religieus en nationalistisch, tegen abortus, anti-LGBTQ+ is, anti-bepaalde boeken en de geschiedenis patriottistisch wil maken.
Aan het begin van het boek vat Cowen al krachtig samen wat de onderzoeksresultaten over schoolvouchers hebben opgeleverd. 1) De voucher-programma’s komen ten goede aan leerlingen die nooit op een publieke school zaten.; 2) Hoe groter en meer recent het voucher-programma, hoe slechter de academische resultaten; 3) Veel private scholen die onder druk staan zien in het voucher-programma een uitweg; 4) Vooral kwetsbare kinderen hebben last de veranderingen of worden uit het programma geweerd.; 5) Inzichten in de resultaten versterken de voucher-prestaties (ook al wordt dat vaak als over-regulatie gezien).; 6) Ouders die op zoek gaan naar academische kwaliteit hebben moeite om een plek te vinden in een private school.; 7) Misschien dat competitie de uitkomsten op publieke scholen wat verhoogt, maar daarvoor kun je beter zwakke scholen ondersteunen. Cowen wijst ons niet alleen op deze onderzoeksresultaten, hij waarschuwt ook tegen wat er uit voortvloeit: discriminatie, uitsluiting, schendingen van mensenrechten en de bedreiging van de democratie. Het hele denken in vouchers en alles wat daarmee te maken maakt en doet de Amerikaanse samenleving kwaad.
Als het boek eind 2024 verschijnt moeten de verkiezingen nog komen. Daarover en over de consequenties weten we onderhand meer dan ons goed doet. Voor het onderwijs betekent dit: ontbinding van het Ministerie van Onderwijs, fondsen vrijmaken gericht op vrije keuze van ouders voor scholen (ook religieuze scholen), afbraak van de scheiding tussen kerk en staat en stoppen met alles wat met LGBTQ+ te maken heeft. Dan lopen er ook nog via andere ministeries zaken die effecten op het onderwijs hebben (Head Start, vaccinatieprogramma’s) en er komen gecertificeerde leerkrachten die op school wapens kunnen dragen (NYRB, 11 Januari 2025).
Tegen alles wat Cowen aan analyse en inzichten naar voren brengt en die het boek zo bijzonder goed maken, valt zijn optimistische afsluiting tegen waarin hij de hele kind-benadering ondersteunt, het idee van scholen als gemeenschap, het levenslang leren, de kindermaaltijden voor arme kinderen en trainingsprogramma’s om lokaal talent te vinden. Cowen heeft gelijk dat aanpakken van de hardnekkige ongelijkheid het onderwijs meer oplevert, evenals inzichten in leerprocessen en politieke leiders die het welzijn van kinderen en jongeren serieus nemen. Nu steekt het magertjes af bij wat er nu in grote mensenwereld gebeurt met het geld en de macht erachter.
Het stof moet neerdalen en dan is het goed om te beseffen dat het publieke onderwijs van alle mensen is en niet makkelijk is te ontmantelen. Dan is het ook goed om heel duidelijk aansluiting te zoeken bij die rijke Amerikaanse geschiedenis van het publieke onderwijs in de 19e en 20e eeuw met dat grote aantal vooraanstaande personen (bv Horace Mann, William Torrey Harris, John Dewey) die er terecht allemaal van overtuigd waren dat een robuuste democratie een ontwikkelde burger nodig heeft, dat daarvoor publiek onderwijs nodig is dat elke kind en jongere kan volgen en dat wetenschap in die ontwikkeling kan helpen. Die ideeën over onderwijs, cultuur en civilisatie gingen de wereld over en stimuleerden en inspireerden generaties lang. De Privateers verbleken hierbij. Zeker in een tijd van oorlog en bewapening, is het goed te doordenken hoe we de samenleving van binnenuit kunnen versterken is en welk onderwijs voor ieder kind daarvoor nodig is.
Cowen, J. (2024). The Privateers. How Billionaires created a culture war and sold school vouchers. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 224 pagina’s.
Ravitch, D. ‘Their kind of indoctrination’. New York Review of Books. January, 11, 2025.